เ จ า ะ กึ๋ น เ ซ ร า มิ ก ลำ ป า ง

เซรามิกในจังหวัดลำปางนั้น  เนื้อดินดิบของลำปางที่ใช้ในการขึ้นรูปทรง แหล่งสำคัญอยู่ที่อำเภอแจ้ห่ม  ซึ่งเป็นดินที่เกิดจากการสลายตัวของหินที่สร้างสมมานานโข  สามารถนำมาทำเนื้อเซรามิกได้ทันที  โดยไม่ต้องมีวัตถุดิบอื่นเติมลงไปอีก....

ผู้เชี่ยวชาญได้วิเคราะห์ออกมาว่า ดินขาวลำปาง  อยู่ในตระกูลเดียวกันกับหินโทเซกิของญี่ปุ่น  ในกลุ่มอุตสาหกรรมเซรามิกเรียกกันว่า "ไชนาสโตน"  เมื่อเผาที่อุณหภูมิสูงถึง 1,300 ?c  จะได้เนื้อผลิตภัณฑ์ปอร์ซเลน สีขาว แกร่ง ทนไฟสูง  อตสาหกรรมผลิตเซรามิกจึงมีมากว่า 200 โรงงาน  ตั้งอยู่ในอำเภอที่สำคัญของจังหวัดลำปาง  เฉพาะในเขตอำเภอเมืองมีถึงร้อยละ70 ที่เหลืออยู่ในเขตอำเภอเกาะคา และอำเภอห้างฉัตร  อุตสาหกรรมเซรามิกลำปางจึงมีลักษณะเด่นตามกรรมวิธีการผลิตดังนี้:

1. แบบอนุรักษ์ดั้งเดิม

    จากการอาศัยดินฟ้าอากาศตามธรรมชาติ ใช้เครื่องมือกึ่งมืกึ่งเครื่องจักรที่เรียกว่า "จิ๊กเกอร์" ในการขึ้นรูป  เผาด้วยเตามังกรโบราณ ซึ่งสร้างด้วยดินในท้องถิ่นที่มีคุณสมบัติพิเศษทนไฟ  ก่อเป็นรูปเตาโค้งยาวประมาณ 14-16 เมตร  มีระยะช่องใส่เชื้อเพลิงตลอดความยาว  การเรียงเครื่องปั้นดินเผาเข้าเตา เป็นแบบขั้นบันได สามารถจุได้ 5,000-6,000 ใบในแต่ละครั้ง  โดยใช้ฟืนไม้ไผ่แห้งเป็นเชื้อเพลิง ใช้เวลาเผา 18 ชม.ขึ้นไป  และต้องทิ้งให้เย็นตัวลงจึงจะนำผลิตภัณฑ์ออกมาคัดเกรดจำหน่ายได้  ยุ่งยากซับซ้อนพอสมควร  กรรมวิธีการผลิตถูกสืบทอดมาจากบรรพบุรุษ  โดยเฉพาะเทคนิคการเผาด้วยการดูเปลวไฟเพื่อเทียบเคียงความร้อน ที่อุณหภูมิ 1,250-1,300 ?c  ออกมาเป็นภาชนะที่หนา แกร่ง คงทน สามารถนำมาใส่อาหาร หรือเข้าเตาไมโครเวฟได้  มีราคาถูกแบบชาวบ้าน  ตลาดซื้อขายใกล้ชิดกับกลุ่มเกษตรกรรมในประเทศทั้งหมด  ผลิตภัณฑ์จะเน้นเฉพาะแบบใดแบบหนึ่ง จำแนกออกเป็น 4 กลุ่มคือ

    ก. กลุ่มทำถ้วยตราลาย และถ้วยขนม

    ข. กลุ่มทำถ้วยขนาด 5-7 นิ้ว วาดลายดอกไม้  ซึ่งจะมีราคาระดับชาวบ้านตั้งแต่ 0.95 สตางค์ ถึง 6

       บาทต่อชิ้นต่อใบ

    ค. กลุ่มทำชามวาดลายไก่แบบของเก่า สีใต้เคลือบขนาด 5-8 นิ้ว ราคาระดับผู้ใช้แรงงาน 7-18บาท

       ต่อใบ

    ง. กลุ่มทำลูกตุ้มไฟฟ้า

    จึงเป็นระบบเศรษฐกิจแบบพอเพียง เนื่องจากต้องพึ่งพิงปัจจัยทางธรรมชาติ และเครื่องมือที่ใช้แรงงานคนที่สามารถทำงานหนักได้  เป็นกระบวนการหลักในการผลิต

2. แบบสมัยนิยม

    กรรมวิธีการผลิตสามารถใช้การขึ้นรูปแบบเท หรือเครื่องมือจิ๊กเกอร์ได้เป็นแบบชัตเติล  หยุดเป็นครั้งคราวได้ ใช้แก๊สเป็นเชื้อเพลิง  มีขนาดตั้งแต่ 1 คิว-6คิว และนิยมทำกันเป็นกิจการภายในครอบครัว  ผลิตภัณฑ์มีทั้งประเภทเครื่องใช้บนโต๊ะอาหาร  ชุดกาแฟ  แก้วทรงสูง  แจกัน  ชุดเซรามิกจิ๋ว  ของชำร่วย  ของตกแต่งภายในบ้าน  เครื่องเบญจรงค์  และกลุ่มวัสดุก่อสร้างกระเบื้องและลูกกรงเซรามิก  ลักษณะงานต้องใช้ฝีมือ  ตกแต่งสีสันได้สวยงาม มีคุณภาพ สามารถแข่งขันกับตลาดต่างประเทศได้  บางชนิดก็ผลิตจำนวนน้อย เนื่องจากเป็นงานศิลปะ ใช้เวลานาน   เผาที่อุณหภูมิสูง  มีทั้งเนื้อสีขาวและสีครีม ประเภทสโตนแวร์ และเอิร์ทเทอร์นแวร์  มีรูปลักษณ์ที่หลากหลาย  สะดุดตา  สะดุดใจ  โดยเฉพาะนวัตกรรมลายไก่ ราคาตั้งแต่ 5-65 บาทต่อใบ  ปัจจุบันมีกระจายมากมายในจังหวัดลำปาง  ซึ่งมีทั้งอุตสาหกรรมครอบครัว จนถึงขนาดใหญ่  เป็นผู้ประกอบการที่อยู่ในเขตอำเภอเมือง อำเภอเกาะคา และอำเภอห้างฉัตร   ตลาดมีทั้งเพื่อการส่งออก และจำหน่ายภายในประเทศ   สำหรับผลิตภัณฑ์เซรามิกยุคใหม่ สามารถนำมาประกอบเข้ากับตัวสินค้าที่เป็นธุรกิจใหม่อีกหลายอย่าง ได้แก่  ธุรกิจหล่อเทียนหอม ซึ่งญี่ปุ่น และไต้หวันกำลังบูมมาก  ธุรกิจดอกไม้ประดิษฐ์  ธุรกิจอุปกรณ์ไฟฟ้า และงานบูรณกรรมสำหรับโบสถ์วิหาร  เป็นต้น

3. แบบใช้เทคโนโลยีชั้นสูง

    กระบวนการผลิตใช้พลังงานความร้อนที่สามารถควบคุมได้ โดยการเผาต่อเนื่องชนิดพิเศษภายในเตาอุโมงค์  ซึ่งใช้แก๊สเป็นเชื้อเพลิง  กำลังการผลิตมีมากเป็นหมื่นชิ้นขึ้นไป  ด้วยเครื่องจักรที่ทันสมัย  คุณภาพชิ้นงานดีเยี่ยม  สามารถรับงานตามที่ลูกค้าต่างประเทศต้องการได้  ผลิตภัณฑ์เซรามิกในกลุ่มนี้จะมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบ และสไตล์ตลอดเวลา ทั้งแบบสีสัน สวยงาม หรือแบบหรูหรา คลาสสิก  ผลิตภัณฑ์สามารถทำเป็นชุดเครื่องใช้บนโต๊ะอาหาร ถ้วย-จาน-ชาม  ชุดถ้วยซุปทุกแบบทุกขนาด  แก้วเบียร์  ชุดกาแฟสไตล์ยุโรป  เป็นต้น  ส่วนใหญ่เป็นงานที่เน้นเพื่อการส่งออก   นอกจากนั้นยังมีผลิตภัณฑ์ที่อยู่ในกลุ่มวัสดุก่อสร้าง เช่นกระเบื้อง  เครื่องสุขภัณฑ์  และงานลูกกรงเซรามิก เน้นจำหน่ายภายในประเทศ  ปัจจุบันกลุ่มผู้ประกอบการเซรามิกที่ใช้เตาอุโมงค์  มีต้นทุนการผลิตสูง  จึงต้องมีความพร้อมในด้านเงินทุน  เทคโนโลยี และการบริหารจัดการ  โรงงานเซรามิกกลุ่มนี้มีประมาณ 18 โรงงาน ตั้งอยู่ในเขตอำเภอเมืองเป็นส่วนใหญ่

ด้วยความเป็นมา และศักยภาพที่กล่าวมาทั้งหมดนี้ จังหวัดลำปาง จึงถูกขนานนามเป็น "เมืองเซรามิก" (Ceramic City) ของประเทศไทย

ข้อมูลเชิงลึกโดย:  รัตนา   สินวรรณกุล
 

<< กลับไปหน้าแรก